گندم بهعنوان کالای استراتژیک و از جمله اقلام اساسی است که اراده جمعی برای خودکفایی در تولید آن به بار نشست، کالائی که آنقدر بر «طبل بودن» آن کوبیده شد تا مازاد بر نیاز داخل و «مسن» گشت و همین موضوع سبب ورود این خوشه زرین در بورس کالا گردید، روال به این گونه است که گندم در قالب طرح خرید تضمینی از کشاورز با قیمت تعیین شده -برای امسال 1300تومان- خریداری شده و مازاد نیاز در بورس کالا به فروش گذاشته میشود، و چنانچه کمتر از 1300 تومان به فروش برسد الباقی مبلغ توسط دولت تأمین و به فروشنده پرداخت میشود به این ترتیب امسال طرحی با نام «عرضه مستقیم گندم توسط کشاورز در بورس» آغاز میشود، کارشناسان معتقدند GTC گندمهای عرضه شده در بورس -19000 تن فعلی- را اگر از محل مازاد ارائه کرده باشد قیمت آن 1030 تومان است و چنانچه از محل واردات باشد قیمت زیر 700 تومان برای هر کیلو است و کارخانجات آرد خریدار گندم نیز به قیمت تابلو بورس، آن را خریداری میکنند. دام و کشت و صنعت فراز و فرودهای این طرح را در قالب گفتوگو با کارشناسان و صاحبان نظران، مورد واکاوی قرار داده است، که از نظر میگذرد:
عباس کشاورز، معاون زراعت وزیر کشاورزی در ارتباط با راهکار دولت برای تولید بیش از نیاز گندم گفت: کشت گندم و مکانیسمهای مرتبط با آن از جمله: کاهش سطح زیر کشت و عرضه در بورس در قالب برنامهریزی صورت گرفته و در حال اجراست. وی در ارتباط با سطح زیر کشت گندم گفت: طی سه سال اخیر، سطح زیر کشت گندم کاهش پیدا کرده و بخشی از سطح زیر کشت برای کشت دانههای روغنی از جمله: کلزا آزاد شده است. معاون امور زراعت وزارت کشاورزی، در ارتباط با حمل و نقل و سیلوها گفت: مشکل جدی وجود ندارد، و همه چیز در قالب طرحهای در نظر گرفته شده در حال اجراست.
حسن رضایی پور، کارشناس ارشد کشاورزی و مدیرعامل شرکت کارگزاری «اقتصاد بیدار» در ارتباط با کیفیت عرضه گندم در بورس گفت: تاکنون عرضه گندم به بورس توسط دولت صورت میگرفته است، امسال طی یک برنامه جامع چهار استان بهعنوان پایلوت در نظر گرفته شدند تا به شکل مستقیم گندم مازاد آنها در بورس به فروش گذاشته شود، مطابق این برنامه تاکنون تالار محصولات کشاورزی بورس کالای ایران، در قالب طرح قیمت تضمینی جدید، میزبان عرضه گندم خوراکی استانهای: اردبیل، مرکزی، زنجان و خراسان شمالی بوده است.
رضایی پور در ارتباط با سرعت دریافت پول فروش گندم بهعنوان مزیت این طرح گفت: امسال گندمکاران استانهایی که محصولاتشان را از طریق بورس کالا به فروش رساندند، 80 درصد هزینه فروش گندم را ظرف 72 ساعت دریافت کردند. قیمت تضمینی گندم در سال جاری، 1300 تومان برای هر کیلوگرم در نظر گرفته شده ولی کشاورزان گندم خود را با قیمت 903 تومان در بورس فروختند که قرار است مابهالتفاوت آن از سوی دولت به کشاورزان پرداخت شود. به شکل کلی با سازوکار جدید در نظر گرفته شده تا حدود زیادی از هزینههای دولت کاسته خواهد شد.
وی رضایت از عملکرد عرضه مستقیم گندم در بورس را بصورت آزمایشی، نسبی دانست و از جمله مزیتهای این طرح را، استانداردسازی و جلوگیری از ورود کالاهای بیکیفیت به بازار عنوان کرد و افزود: در این طرح، انباردار علاوه بر این که باید محصول استاندارد -با کیفیت - تحویل بگیرد، باید به شکل استاندارد از آن نگهداری و استاندارد تحویل دهد. مدیرعامل شرکت کارگزاری «اقتصاد بیدار» در پاسخ به این سوال که چرا با وجود اینکه قرار بر حضور مستقیم کشاورز در بورس بود، بازرگانی دولتی گندم کشاورز را به بورس وارد کرده است؟ گفت: این طرح به شکل پایلوت است و بازرگانی دولتی بر اساس دستورالعمل 33، افزایش بهرهوری کشاورزی به نیابت از کشاورز با در نظر گرفتن صلاح کشاورز، قیمت را تعیین میکند و با اجرایی شدن آن، امکان عرضه مستقیم گندم توسط کشاورز را ایجاد مینماید. این نظرات در حالی است که در نظرسنجی که از کشاورزان صورت گرفت، گندمکاران چندان از حضور مستقیم در بورس و فروش محصولات کشاورزی براساس کیفیت، استقبال نکردند.
امیر مسعود پرور، کارشناس بازار سرمایه در گفتوگو با ایسنا با اشاره به اینکه این طرح بهترین شیوه برای دریافت سریع مطالبات، رشد کیفیت محصولات و رشد بهرهوری در بخش کشاورزی است گفت: از مزایای مهم آن برای کشاورزانی که محصولاتشان را در انبارهای استاندارد مورد تأیید بورس میگذارند این است که شرایط برای اخذ تسهیلات بانکی به پشتوانه محصولات انبار شده و ارائه گواهی سپرده کالایی به بانکها، مهیا میشود.
این کارشناس ارشد کشاورزی با اشاره به لزوم وجود سیلوهای استاندارد گفت: کشت ما باید به سمت تولید کالای استاندارد برود و راندمان تولید را در تولید کالای باکیفیت افزایش دهیم تا علاوه بر رضایتمندی تولیدکننده - کشاورز- شرایط عدم تحمیل هزینه به دولت و استانداردسازی نیز فراهم شود.
به گفته این کارشناس بازار سرمایه، هم اکنون باید این پرسش را مطرح کرد که اگر این طرح به شکل فعلی انجام نمیشد، کشاورزان باید از چه طریقی با این سرعت به عمده پولشان میرسیدند؛ زیرا مشکلات مالی دولت و دیرکرد در پرداخت مطالبات کشاورزان همچنان اصلیترین معضل کشاورزان است که با این تصمیم و فراگیر شدن طرح، طی سالهای آینده دیگر اثری از این معضل نخواهد ماند.
علیقلی ایمانی، رئیس بنیاد ملی توانمندسازی گندمکاران ایران، با تأکید بر لزوم طراحی برنامهای جامع و کامل که تخلفات موجود بر سر راه خرید تضمینی گندم در بورس را از بین ببرد، گفت: هنوز نتوانستهایم متولیان خرید گندم را مجاب به خرید از بورس کنیم، چرا که سالهای سال است دولت متولی خرید گندم و تأمینکننده گندم مورد نیاز کارخانجات آرد بوده است. وی در پاسخ به شائبه واردات گندم به شکل قاچاق و فروش آن به نام گندم ایران به دولت، گفت: در همه مشاغل تقلب و زدوبند وجود دارد، باید راهکاری در نظرگرفته شود تا تمام روزنههای تخلف و تقلب گرفته شود.
ایمانی، یکی از راهکارهای حل این مشکل را اینگونه عنوان کرد: باید میزان سطح زیر کشت و برآورد محصول در سامانه وزارت جهاد کشاورزی ثبت شده باشد، تا هرگونه افزایش تحویل گندم توسط کشاورز مشخص و با آن برخورد قانونی شود.
کشاورزان در رابطه با اجرای طرح پایلوت عرضه گندم در بورس طی گفتوگو با نشریه بیان کردند: هیچ تغییری در نحوه تحویل محصول و شرایط تحویل بوجود نیامده است، تنها تفاوت، دریافت بخشی از هزینههاست، که به نظر میرسد دلیل آن اختصاص بخشی از بودجه برای پرداخت در طرح جدید است.
در حال حاضر عرضه گندم در بورس کالا، راهکاری موقت برای فروش مازاد گندم است و آن هم تا زمانی که میزان نیاز و مصرف آن در کشور با یکدیگر به تعادل برسد. کارشناسان معتقدند علیرغم روشهایی که برای کارکرد بهتر بورس گندم درنظر گرفته شده، اما همچنان طرح جدید عرضه مستقیم گندم در بورس توسط کشاورز از خلاءهای بسیاری برخوردار است که ضرورت بازنگری آن احساس میشود. کشاورزان نیز معتقدند، کلیت ورود گندم در بورس با قالب جدید آنچنان که در رسانهها انعکاس مییابد، نیست و نسبت به این روش نظر خوشبینانهای ندارند. با بررسی سخنان کارشناسان، کشاورزان و بورسیها مراقبت از طرح پایلوت و لزوم بازنگری مجدد و رفع موانع و مشکلات آن درخور توجه است، چراکه عملکرد در استانهای پایلوت به شکلی نبوده که مشکلات و دغدغهها را مرتفع کند.
دغدغههایی مانند اینکه، خرید گندم براساس کیفیت چطور اتقاق خواهد افتاد؟ سیلوهای با کیفیتی که قرار است گندمها در آن نگهداری شوند باید دارای چه استانداردی باشند؟ با چه بودجهای؟ عاقبت گندمهای کمکیفیتی که در مناطق کم آب تولید میشود چه خواهد بود؟ ضمن اینکه موضوع گندمهای قاچاق وارداتی با توجه به اختلاف و پایین بودن قیمت بازار جهانی از تولید داخلی بهعنوان یک معضل همچنان باقی است.
علاوه بر موارد ذکر شده، عدم تعادل در برنامهریزی عرضه و تقاضا و تولید غلات در حد مصرف و رفع نیاز موجب میشود تا در گندم 2 الی 3 میلیون تن افزایش تولید و مشکل فروش داشته باشیم، اما در ذرت 4 الی 5 میلیون تن کمبود وجود دارد که واردات صورت میگیرد. تولید جو نیز به مراتب کمتر از تقاضا و مصرف داخلی است. حال سؤال اصلی این است که وزارتخانه چرا تولید ذرت و جو را عملیاتی نمیکند و صرفاً به نمودار صعودی افزایش گندم چسبیده است؟!
¬¬¬ ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۰۷ و ۲۰۸ - سال ۱۳۹۶
کارشناسان ما در مورد مشکلات تولید محصولات، که نمیتوانید برای آن جوابی پیدا کنید؛ میتوانند به شما کمک کنند
info@iranAgriMagazine.com